Τα Δεκεμβριανά ξεκίνησαν όταν η Αστυνομία άνοιξε πυρ ενάντια στην ειρηνική διαδήλωση του ΕΑΜ.
Στη σύγκρουση έλαβαν μέρος οι δυνάμεις του ΕΑΜ, που συμμετείχαν στην πρώτη μετακατοχική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, και οι κυβερνητικές δυνάμεις, με την υποστήριξη των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων, που σχεδόν απουσίαζαν από την αντίσταση ενάντια στους κατακτητές.
Το ΕΑΜ προκειμένου να διασφαλίσει την δική του προοπτική, δε δέχτηκε να διαλυθεί το στρατιωτικό του σκέλος του, δηλαδή ο ΕΛΑΣ, χωρίς σαφείς εγγυήσεις στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του Εθνικού Στρατού. Παπανδρέου και Βρετανοί, παρά τις προβλέψεις της συμφωνίας της Καζέρτας, έθεταν προσκόμματα στο πλαίσιο του αφοπλισμού των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων, υπέρ εκεινων που αποτελούνταν από επιλεγμένους δεξιούς, όπως η Ορεινή Ταξιαρχία.
Σωμάτων που προέκυψαν μετά τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί στη Μέση Ανατολή και την εκδίωξη και φυλάκιση σε στρατόπεδα χιλιάδων δημοκρατικών στρατιωτών και αξιωματικών στην έρημο της Μέσης Ανατολής και του Σουδάν.
Οι ΕΑΜικοί υπουργοί παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση και το ΕΑΜ οργάνωσε την γνωστή διαδήλωση της 3ης του Δεκέμβρη. Τουλάχιστον 21 άνθρωποι έπεσαν νεκροί και εκατοντάδες τραυματίστηκαν, με εντολή του αρχηγού της Αστυνομίας Πόλεων Άγγελου Έβερτ. Την επόμενη μέρα τελέστηκε η κηδεία των θυμάτων του συλλαλητηρίου. Η νεκρική πομπή, που κατευθύνθηκε προς το Σύνταγμα, χτυπήθηκε ξανά με πυροβολισμούς, κυρίως από μέλη της οργάνωσης Χ και πρώην ταγματασφαλίτες, που διέμεναν σε ξενοδοχεία της Ομόνοιας.
Οι εχθροπραξίες μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών ξεκίνησαν με τη μάχη στο Θησείο, όπου ο ΕΛΑΣ χτύπησε θέσεις της οργάνωσης Χ, με τις βρετανικές δυνάμεις να επιχειρούν υπερ της, βάλλοντας κατά των δημοκρατικών δυνάμεων. Έτσι άρχισαν τα Δεκεμβριανά.
Τα γεγονότα αυτά, αλλά και τα όσα ακολούθησαν με την ωμή παρέμβαση των Άγγλων στο εσωτερικό της Ελλαδας και μέχρι την λήξη των συγκρούσεων, οδήγησαν στη Συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945 και άφησαν ανεξίτηλο στίγμα στην ιστορία του τόπου.
Η μη τήρηση της Συμφωνίας την επαύριο της υπογραφής της, με την εξαπόλυση της “Λευκής Τρομοκρατίας”, που είχε απώτερο στόχο την εκμηδένιση του μεγαλειώδους λαϊκού αντιστασιακού κινήματος των ΕΑΜικων οργανώσεων, οδήγησε στον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, που ξεκίνησε περίπου 1 χρόνο μετά και έληξε το 1949.
Η διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης αποτελεί ύψιστο χρέος μας και ασπίδα απέναντι στη λήθη και τον ιστορικό αναθεωρητισμό, τον όποιον επιχειρούν συστηματικά όσοι θέλουν να ξεχάσουμε τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εναντίον των δημοκρατικών πολιτών και να ξεπλύνουν τους πολιτικούς και ιδεολογικούς προγόνους τους.